Trong văn hóa cưới hỏi Việt Nam, bên cạnh những nghi lễ nổi bật như lễ ăn hỏi, lễ vu quy hay lễ thành hôn thì lễ lại quả cũng là một phần không thể thiếu, góp phần thể hiện sự gắn kết, hòa hợp giữa hai bên gia đình. Mặc dù không phải ai cũng hiểu rõ về nghi thức này, nhưng lại quả vẫn luôn được gìn giữ và thực hiện trang trọng trong mỗi đám cưới truyền thống.
Lễ lại quả là gì?
Lễ lại quả, hay còn gọi là lễ hoàn lễ, là nghi thức được thực hiện ngay sau khi lễ ăn hỏi kết thúc. Theo phong tục truyền thống, sau khi nhận lễ vật từ nhà trai, gia đình nhà gái sẽ chuẩn bị một phần sính lễ để gửi lại cho nhà trai như một cách đáp lễ, thể hiện sự trân trọng và thiện chí.
Nghi lễ này không chỉ đơn thuần mang tính thủ tục mà còn chứa đựng ý nghĩa sâu sắc về mối quan hệ tương hỗ giữa hai gia đình, là lời cảm ơn, lời chấp thuận và cũng là bước khởi đầu chính thức cho hành trình hôn nhân của đôi trẻ.
Thời điểm tiến hành lễ lại quả
Thông thường, lễ lại quả diễn ra vào cuối buổi lễ ăn hỏi, sau khi các nghi thức chính như thắp hương bàn thờ tổ tiên, ra mắt hai họ, phát biểu và trò chuyện đã được thực hiện. Việc trả lại quả không chỉ đơn giản là trao lễ vật, mà còn là một sự công nhận cho mối quan hệ đã được gắn kết qua nghi thức ăn hỏi.
Ý nghĩa của lễ lại quả trong đám cưới truyền thống
Nếu lễ ăn hỏi là lời đề nghị chính thức từ nhà trai mong muốn kết thân với nhà gái, thì lễ lại quả lại là lời hồi đáp đầy thiện chí từ phía nhà gái. Nghi lễ này thể hiện lòng biết ơn, sự kính trọng và đánh dấu sự chấp thuận của nhà gái với đề nghị cưới hỏi.
Bên cạnh đó, lễ lại quả còn là biểu tượng cho sự cân bằng, hài hòa – một yếu tố quan trọng trong triết lý sống và phong tục người Việt. Hai bên cùng trao – nhận, không chỉ là vật chất mà còn là tấm lòng và sự gắn bó bền chặt giữa hai gia đình.
Lễ lại quả gồm những lễ vật gì?
Thành phần trong mâm lễ lại quả được chọn lọc từ chính những lễ vật mà nhà trai đã dâng lên trong buổi lễ ăn hỏi. Tuy nhiên, không phải món nào cũng được trả lại. Những vật phẩm mang tính biểu trưng, gắn liền với cam kết như nhẫn cưới, tiền nạp tài, lễ đen, nữ trang… thường sẽ được giữ lại hoàn toàn.
Một số lễ vật thường có trong lễ lại quả bao gồm:
- Trầu cau: Biểu trưng cho sự thủy chung và bền chặt trong hôn nhân.
- Bánh cưới: Các loại bánh truyền thống như bánh cốm, bánh xu xê… tùy theo vùng miền.
- Hạt sen: Tượng trưng cho sự thanh khiết và bền vững trong tình yêu.
- Rượu và trà: Đại diện cho lòng thành kính và tình cảm gắn bó.
- Hoa quả, xôi gấc, gà quay, heo quay: Có thể được chia lại một phần tùy vào quy mô và điều kiện tổ chức.
Việc lựa chọn những món lễ vật nào để hoàn lễ cần sự thống nhất từ trước giữa hai bên gia đình, sao cho vừa đúng lễ nghĩa, vừa hợp lòng đôi bên.
Quy trình thực hiện lễ lại quả
Việc tiến hành lễ lại quả cần sự trang trọng và đúng nghi thức. Sau đây là các bước phổ biến trong quy trình lễ lại quả:
1. Chọn người đại diện
Người thực hiện nghi thức lại quả thường là người có uy tín trong gia đình nhà gái, chẳng hạn như bác cả, cô dì trưởng tộc… Đây là những người được tin tưởng về cách hành xử, giàu kinh nghiệm trong đời sống gia đình, được cho là sẽ đem lại may mắn cho cô dâu, chú rể.
2. Phân chia lễ vật
Lễ vật được chia lại một cách khéo léo, bằng tay – tuyệt đối không dùng dao kéo vì quan niệm đồ sắc nhọn mang điềm xui. Mỗi món thường được chia thành số lượng lẻ và sắp xếp chỉn chu trong tráp.
3. Trình bày lễ lại quả
Lễ vật sau khi chia được đặt vào tráp, khay hoặc hộp lễ – lưu ý nên lật ngửa nắp hộp, không đóng kín, để thể hiện sự cởi mở và minh bạch. Một số món như hoa quả dán keo trang trí sẽ được miễn lại lễ vì khó tách.
4. Trao lễ lại quả cho nhà trai
Người đại diện nhà gái sẽ mang các tráp lễ lại cho đại diện nhà trai trước khi họ ra về. Lúc này, nhà trai sẽ nhận lại lễ vật trong không khí thân mật và vui vẻ, đánh dấu sự kết thúc trọn vẹn của buổi lễ ăn hỏi.
Những điều cần lưu ý khi thực hiện lễ lại quả
Để nghi lễ được diễn ra suôn sẻ, gia đình hai bên cần ghi nhớ một vài điều quan trọng:
- Số lượng lễ vật: Thường chọn số chẵn (như 10 trầu, 10 bánh…), nhưng ở một số nơi lại chuộng số lẻ. Nên thống nhất từ trước để tránh hiểu lầm.
- Không dùng dao kéo khi chia lễ: Dùng tay để tránh điều không may mắn theo quan niệm dân gian.
- Không trả lại toàn bộ: Lễ lại quả chỉ trả một phần, tránh gây hiểu nhầm là từ chối hôn sự.
- Thời gian trao lại quả: Diễn ra vào cuối buổi ăn hỏi, trước khi nhà trai cáo từ ra về.
Lễ lại quả – sự khép lại và mở ra
Lễ lại quả không chỉ là kết thúc cho nghi thức ăn hỏi mà còn là bước mở đầu cho hành trình tổ chức lễ cưới của đôi bạn trẻ. Sau nghi lễ này, cặp đôi được coi như đã là vợ chồng sắp cưới, chính thức bước vào giai đoạn chuẩn bị cho ngày vu quy trọng đại.
Đặc biệt, sau lễ ăn hỏi, cô dâu – chú rể đã có thể gọi “bố, mẹ” với gia đình hai bên, thể hiện sự công nhận và chấp nhận chính thức từ hai phía. Đây cũng là khoảnh khắc đánh dấu sự hòa nhập giữa hai gia đình, cùng hướng tới một tương lai sum vầy, hạnh phúc.
Giữa dòng chảy hiện đại, lễ lại quả vẫn giữ nguyên giá trị thiêng liêng như một nhịp cầu nối giữa truyền thống và hiện tại. Đó không chỉ là một phần trong chuỗi nghi lễ cưới hỏi, mà còn là biểu hiện tinh tế của sự kính trọng, tình cảm và sự hòa hợp trong văn hóa người Việt.
Nếu bạn đang chuẩn bị cho lễ ăn hỏi, đừng quên tìm hiểu kỹ về nghi lễ lại quả để buổi lễ trở nên trọn vẹn và đúng với tinh thần truyền thống nhé!
